'जागृती'

 

७ /१0/२३

जागृती' 

आज ब्लॉग लिहायची सकाळीच खाज आली,पण काय लिहायचे हे नक्की होत नव्हते, एव्हढ्यात अंजलीने विचारे अहो २७ नव्वे किती? मी तिचा 'किती?' हा शब्द ऐकण्या आधीच उत्तरलो त्रेचाळीसदोन. क्लिक ... ब्लॉगला विषय मिळाला.माझे २ ते ३० पर्यंत पाढे तोंड पाठ कसे झाले,ह्याचा एक मोठा किस्सा आठवला. 

साल १९५४ मी, इयत्ता ५वी त होतो, शाळा व वर्गातील मुले नवीन असल्या कारणाने व मी अबोल असल्याने फारशी मैत्री कोणाबरोबर झाली नव्हती. आमची तिमाही परीक्षा नुकतीच सम्पून आम्हाला रिपोर्ट कार्ड मिळण्याचा दिवस उजाडला, त्या दिवशी मी पेपर चांगले गेल्याने  खुशीत वर्गात प्रवेश केला. आमच्या वर्ग शिक्षिकेने प्रगती पुस्तकांचं गठ्ठा घेऊन वर्गात प्रवेश केला.त्यांच्या हातातिल गठ्ठा पाहून कुजबुज सुरु झाली. बाईंनी रोल नम्बर प्रमाणे प्रगती पुस्तक वाटण्यास सुरवात केली. माझे नाव पुकारले मी थोडा भीत भीत जाऊन प्रगती पुस्तक घेतले.त्यांच्या टेबल पासून माझ्या जागेवर येताना मी हळूच प्रगती पुस्तक उघडून पाहिले व गप्प पणे जागेवर येऊन पुस्तक पाकिटात घुसवले. आता इतर मुलांचं आपसात होणारा गोंगाट माझ्या कानात पुसटयेऊ लागला मी आता शाळा कधी सुटते त्याची वाट पहात होतो.

त्या काळात भावन्डे बहुतकरून एकाच शाळेत प्रवेश घेत. माझा मोठा भाऊ आनंद ७ वीत होता, शाळेत त्यांनीच माझा प्रवेश मिळवला होता. मी नुकताच नवीन शाळेत आलो होतो म्हणून आमचे येणे जाणे बरोबर असे.

त्या दिवशी शाळा सुटल्यावर दादा माझ्यासाठी थांबला होता, मी जवळ येताच त्यांनी प्रगती पुस्तक मागितले. काही न बोलता मी पाकिटातून काढून त्याला दिले. गणितात झालेला माझा रक्तपात पाहून तो दचकला, मला विचारले हे काय? मी काहीही न बोलता प्रगती पुस्तक त्याच्या कडून घेतले व पाकिटात ठेवले. त्याचा चेहरा गंभीर झाला .आम्ही त्या वेळेस लॅमिंग्टन रोड वर राहत होतो,आमच्या रस्त्यावर एकूण ३ थिएटर लागायची, शाळेच्या वाटेवरच होती, इंपिरियल, नाझ, व स्वस्तिक येतायेता सिनेमाची होर्डींग्ज बघायला मला आवडत असे. दर शुक्रवारी नवीन सिनेमा लागत असे. पहिला शो बघण्यास गर्दी खूप असे.

त्या दिवशी देखील शुक्रवार होता येताना होर्डींग्ज बघत आलो, माझे लक्ष स्वस्तिक सिनेमाच्या होर्डींग्ज वर गेले तेथे 'जागृती'  सिनेमाचे पोस्टर पाहून मला तो बघावासा वाटला, दादाला विचारले आपण जाऊया का? दादाने माझ्याकडे काळजीनेच पाहिले मी मात्र खुशाल होतो गणिताच्या मार्कांच्या काळजीचा चेहऱ्यावर लवलेशही नव्हता.

आम्ही घरी आलो निकाल मिळाल्याचे कोणास बोललो नाही,दादा बिचारा चांगले मार्क्स मिळवून देखील गप्प राहिला.

जेवण झाल्यावर मी आमच्या अण्णांकडे 'जागृती'चे पिलू सोडले व पाच रुपये मिळवले. दादा माझे धैर्य पाहून थक्क झाला. मी व दादा ३ वाजताच्या खेळासाठी निघालो, तसे थिएटर  एका ढेंगेवर होते पण सिनेमाचा पहिला दिवस म्हणून थोडे लवकर, वर पोचलो पण सिनेमा हाऊस फुल्ल. ब्लॅक मार्केट वाले फॉर्मात होते १२आण्याचे तिकीट २.५०रुपयांना विकत होते. माझी मूठ शिवशिवत होती तिकीट घेण्यासाठी पण उरलेले पैशे अण्णांना  परत द्यायचे होते एव्हढ्यात एक ब्लॅकवाला ५ आनेका तिकीट  १.२५रु. ओरडत आला, मी काही विचार न करता त्याला थांबवून २ तिकिटे घेतली, दादा माझ्याकडे पहातच राहिला. एकदाचा काळोखात प्रवेश केला तिकिटावर टॉर्च ने आम्हाला रस्ता दाखवत 

डोअरकीपरने पहिल्या रांगेत नेऊन बसवले. मला तसा फारसा फरक पडला नाही पण सम्पूर्ण सिनेमा मानवर करून पहिला.आम्हा दोघांनाही तू खूप आवडला.वाटेत दादाने हळूच विचारले अण्णांची सही प्रगति पुस्तकावर कधी घेणार मी बिनधास्तपणे त्याला म्हंटले "अरे ८ दिवसाने आणायला सांगितलेय" घेईन सही तोपर्यंत. त्या रात्री मी सिनेमाचा विचार करत शांत झोपलो देखील.  दादा मात्र त्या रात्री माझ्या गणितातील पराक्रमाला घाबरून झोपला नाही. 

खरोखर मी पराक्रम, प्रताप, अशक्य ते शक्य केले होते. मला गणितात शंभर पैकी 00असे दोन शून्य मिळाले होते व त्या खाली वर्ग शिक्षिकेने दोन लाल रेषा देखील मारल्या होत्या. हा विक्रम आज पर्यंत कुटुंबात कोणीही मोडू शकलेला नाही. मोडेल असे वाटत नाही.

दुसरे दिवशी सकाळी दादाचे पेंगुळलेले डोळे पाहून मला वाईट वाटले. 

आता पुढची लढाई म्हणजे अण्णांची सही घेणे, कशी, कधी घ्यावी ह्या विचारात शाळेत निघालो.जिने उतरून रस्त्यावर ७/८ पावले टाकली आणि 'दानव' पावला. रस्त्यावर थोड्या गर्दीतून फेरीवाल्याचा आवाज येत होता,

'काली हो या निलि  आसनीसे मिटाओ अपनी गलती." वयातील कुतूहलाने गर्दीत डोके खुपसले फेरीवाला कागदावर काही तरी लिहून ते छोट्याबाटलीत असलेल्या द्रव्याने ते पुसत होता, कागद पहिल्या सारखा स्वछ होत होत. शैतानीआयडीया ने माझ्या डोक्यात  एन्ट्री मारली. 

मी खिशातून ४ आणे काढून १ बाटली विकत घेतली. माझ्यात घुसलेल्या शैतानाने शाळेच्या बिल्डिंग पाठी जाऊन काम केले. मिळालेले 00 चे रूपांतर ३३ मध्ये झाले, करताना हात थोडा थरथरला. संध्यकाळी शाळेतून घरी आल्यावर अण्णानचा मूड बघून प्रगती पुस्तकावर सही  घेतली,अण्णांनी गणितात लक्ष देण्याबाबत दरडावले त्यास मान डोलावून होकारही दिला. मनातला ससा आता पुढची काळजी करत होता. आता पुन्हा एकदा पाप करावयाचे होते.३३ चे 00 करावयाचे  होते. दुसरे दिवशी शाळेत पोहचल्यावर पुन्हा बिल्डिंग पाठी गेलो व जादू च्या रसायनाने पाप पुसून पूर्ववत 00 करण्यास गेलो आणि आधी केलेल्या जागी पेपर केमिकल रिऍक्शनमुळे थोडा नाजूक झाला होता तो फाटला कपाळावर हात मारून 00 कसेबसे पुन्हा लिहिले व प्रगती पुस्तक बाईंच्या टेबलावर इतर प्रगती पुस्तकांमध्ये घुसवले. तास सम्पला बाई प्रगती पुस्तकांचा गठ्ठा घेऊन गेल्या आणि मी सुस्कारा टाकला व स्वतःशीच सुटलो म्हंटले.

दुसरे दिवशी वर्गात जागेवर बसतो न बसतो तोच बाईंनी वर्गात प्रवेश करता करता मला उभे रहाण्याची खूण केली मी समजलो 

आता आपली खैर नाही. मुले स्थानापन्न झाल्यावर बाईंनी वर्गास सम्भोदून बोलण्यास सुरवात केली, 

त्यांच्या हातात माझे प्रगती पुस्तक होते मला कुठे लपावे कळेना "मुलांनो हे पहा आपल्या वर्गातील रत्न आणि हा त्याचा पराक्रम,"00 मिळवून वरती आपल्या पालकांना फसवण्याकरिता ह्याने त्याचे ३३ मार्क केले, कसे ते तुम्ही त्याला विचारा  पण त्याचे अनुकरण करू नका. मग मला बोलवले व दमात वडिलांची चिठ्ठी खऱ्या सहीने घेऊन येण्यास सांगितले न आणल्यास वर्गात प्रवेश नाही असे दरडावले. 

घरी येताना दादाने माझा हिरमुसलेल्या रडका चेहरा पाहून  विचारे काय झाले, तो पर्यंत त्याला माझ्या पराक्रमाची कल्पना नव्हती. दादाला सर्व प्रकार वाटेत सांगीतला त्याने प्रगती पुस्तक पाहून मला आता अण्णांचा मार खाण्याची तयारी ठेव सांगितले. त्या संध्याकाळी घरात इतर भावन्डाना, आईला माझा प्रताप कळला व मी आता मार खाणार हे भाकीत सर्वानी केले. 

मी थोडीशी शक्कल लढवली शाळे निघायच्या  अर्धा तास आधी अण्णांच्या टॉवेलचे फटके खाण्यास सज्ज झालो झालेला प्रकार पाहून अण्णांनी फटके दिले व चिट्ठीही दिली. अण्णांचे माझ्यावरील विशेष प्रेम असल्याची मला जाणीव झाली.

मनाशी गाठ बांधली, ह्या पुढे आयुष्यात गणितात प्राविण्य मिळवायचेच. दादांनी मला काही दिवस गणितातले बारकावे समजवले. मला आता गणित हा विषय भाषे नंतरचा आवडता विषय म्हणून आवडू लागला. पुढील ६ वर्षे बोर्डाच्या परीक्षेत देखील मी ८०च्या खाली गणितात मार्क घेतले नाहीत. हा किस्सा असा काही माझ्या आयुष्यातील मोठा किस्सा जो मला गणिताची कायम 'जागृती' देऊन गेला.

त्याच बरोबर पाहिलेला "जागृती" चित्रपट बरेच काही शिकवून गेला, ५० वर्षाने देखील त्यातील बरीचशी गाणी मी आजहि गुणगुणतो.

दे दि हमी आझादी खडग बिना ढाल 

साबरमती के संत तुने कर दिया कमाल.